Thành truyền thống, hàng năm vào ngày 6-1 âm lịch, trong không khí tưng bừng của những ngày đầu xuân mới, đồng bào dân tộc Sán Chỉ, ấp Đồng Tâm, xã Tam Lập, huyện Phú Giáo lại hân hoan tổ chức lễ hội Cầu Mùa đầu năm mới. Đây là lễ hội đặc trưng của đồng bào dân tộc Sán Chỉ xã Tam Lập, huyện Phú Giáo được duy trì tổ chức thường xuyên. Sau gần 10 năm được cộng đồng dân tộc Sán Chỉ tự tổ chức, năm 2018 Lễ Hội Cầu Mùa đã được nâng tầm lên quy mô lễ hội của địa phương. Qua đó đã từng bước nâng tầm nét văn hóa đặc sắc của đồng bào dân tộc Sán Chỉ trở thành nét văn hóa chung của người dân xã Tam Lập.

Ông Nguyễn Anh Vũ, Chủ tịch UBND xã Tam Lập, huyện Phú Giáo cho biết: Cộng đồng dân tộc Sán Chỉ xã Tam Lập hiện có 28 hộ dân, với 121 nhân khẩu, sinh sống tập trung nhiều tại tổ 4, ấp Đồng Tâm. Đây là cộng đồng dân tộc di cư từ các tỉnh miền núi phía Bắc vào sinh sống và mang theo những nét văn hóa đặc trưng của người Sán Chỉ; trong đó lễ hội Cầu Mùa là một trong những lễ hội đặc sắc nhất của đồng bào ngay những ngày đầu xuân năm mới. Đây là một trong những lễ hội đặc sắc, riêng có của đồng bào dân tộc Sán Chỉ xã Tam Lập nói riêng, đồng bào dân tộc thiểu số huyện Phú Giáo nói chung.Trong những năm qua lễ hội cầu mùa được đồng bào dân tộc Sán Chỉ duy trì tổ chức thường xuyên vào ngày đầu năm mới và đã duy trì được gần 10 năm nay, nhưng chỉ ở quy mô cộng đồng tự tổ chức nên còn chưa mang nhiều ý nghĩa và tầm vóc lớn. Năm nay, một niềm vinh dự cho đồng bào dân tộc Sán Chỉ nói riêng và người dân địa phương nói chung đó là việc Huyện ủy, UBND huyện đã chính thức nâng tầm lễ hội này từ là lễ hội của cộng đồng dân tộc Sán Chỉ tổ 4, ấp Đồng Tâm, trở thành lễ hội chung của cả địa phương. Việc nâng cấp quy mô từ lễ hội của cộng đồng Sán Chỉ, ấp Đồng Tâm, trở thành lễ hội chung của địa phương là sự ghi nhận sự phát triển toàn diện trong nét văn hóa chung của cộng đồng dân tộc thiểu số của xã nói chung và đồng bào dân tộc Sán Chỉ xã nói riêng. Với những nét đặc sắc văn hóa, những trò chơi dân gian ý nghĩa, tạo được sự đoàn kết trong cộng đồng dân cư. Và với việc được nâng tầm lễ hội như vậy, lãnh đạo địa phương đã xây dựng kế hoạch tham mưu cho huyện có những giải pháp nhằm bảo tồn và phát triển những nét văn hóa đặc sắc trong nền văn hóa của Phú Giáo thời gian tới.

Ông Lâm Hồng Quân, Phó trưởng Ban tổ chức lễ hội cầu mùa đồng bào dân tộc Sán Chỉ, xã Tam Lập, Phú Giáo cho biết: Đồng bào dân tộc Sán Chỉ xã Tam Lập là cộng đồng dân cư di cư từ các tỉnh miền núi phía Bắc vào lập nghiệp khoảng hơn 20 năm trước đây. Dù là cộng đồng dân tộc di cư, nhưng trong những năm qua cùng với quá trình hội nhập với người dân địa phương và cộng đồng dân cư từ nơi khác về đây lập nghiệp; đồng bào dân tộc Sán Chỉ xã Tam Lập vẫn luôn duy trì và tiếp tục phát triển những nét văn hóa truyền thống tốt đẹp bao đời nay của dân tộc mình và khi cuộc sống ngày càng phát triển thì đồng bào chúng tôi cũng mong ước lễ hội ngày càng được mở rộng hơn, trở thành lễ hội, nét đặc trưng của địa phương. Theo ông Quân, những năm đầu mới đến lập nghiệp do còn nhiều khó khăn, số hộ dân ít nên việc tổ chức lễ hội quy mô chỉ trong cộng đồng cũng chưa được đều đặn; nhưng khoảng gần 10 năm trở lại đây khi cuộc sống của người dân dần ổn định, nhu cầu về đời sống tinh thần và việc lưu giữ, phát huy những nét văn hóa truyền thống trong cộng dân tộc tổ tiên xưa, thì lễ hội này đã từng bước khôi phục. Do đó hàng năm, theo truyền thống đồng bào dân tộc Sán Chỉ xã Tam Lập lại tổ chức lễ hội Cầu Mùa vào đúng ngày 6 tháng giêng âm lịch. Ngoài việc duy trì truyền thống văn hóa lễ hội, việc tổ chức lễ hội Cầu Mùa còn nhằm giáo dục con cháu các thế hệ trong cộng đồng dân tộc phải luôn nhớ về cội nguồn của dân tộc, tổ tiên, nhớ đến những nét đẹp trong văn hóa truyền thống của dân tộc mình. Theo ông Quân cho biết thì theo văn hóa truyền thống lễ hội Cầu Mùa của đồng bào dân tộc Sán Chỉ diễn ra từ 2 đến 3 ngày với rất nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ, tín ngưỡng tinh thần phong phú, đa dạng; nhưng trong điều kiện hoàn cảnh của cộng đồng dân cư việc duy trì và tổ chức lễ hội Cầu Mùa của đồng bào dân tộc Sán Chỉ xã Tam Lập chúng tôi là một nỗ lực và quyết tâm, thể hiện tinh thần đoàn kết trong cộng đồng dân cư đồng bào dân tộc Sán Chỉ xã Tam Lập trên quê hương mới. Và điều vô cùng vinh dự cho cộng đồng Sán Chỉ, đó là bắt đầu từ năm 2018 trở đi lễ hội Cầu Mùa của đồng bào dân tộc Sán Chỉ xã Tam Lập chúng tôi đã được các cấp Đảng, chính quyền chính thức nâng tầm trở thành lễ hội của địa phương.

Lễ hội Cầu Mùa của đồng bào dân tộc Sán Chỉ không chỉ mang ý nghĩa, phạm vi cầu chúc những quyền lợi riêng cho cộng đồng dân tộc, mà còn mang ý nghĩa cầu may mắn cho mọi người, cầu bình an cho cộng đồng, cầu hạnh phúc, ấm no cho đất nước, cầu cho mùa màng được bội thu; cho đời sống của mọi người dân được no đủ; cầu cho mưa thuận, gió hòa; cho cuộc sống an khang, thịnh vượng; cho một năm mới nhiều niềm vui mới; cầu cho quốc thái dân an, nhà nhà sung túc … Và cũng như những lễ hội truyền thống khác của cộng đồng các dân tộc Việt Nam, lễ hội Cầu Mùa của đồng bào dân tộc Sán Chỉ gồm có hai phần: Phần lễ và phần hội. Theo ông Lâm Hồng Quân, cho biết: Lễ hội Cầu Mùa của dân tộc Sán Chỉ cho dù có bỏ qua một số nội dung trong phần lễ do đặc thù của địa phương, nhưng chắc chắn một điều không thể thiếu của nghi lễ Cầu Mùa đó là nghi lễ cúng miếu thờ thần Y Hoa (miếu thờ thành hoàng, thổ địa của cộng đồng). Đây là vị thần biểu trưng của cộng đồng dân tộc Sán Chỉ. Theo đó, nghi lễ cúng thần Y Hoa được bắt đầu từ 5 giờ sáng khi không khí trong lành, mát mẻ, những tinh tú còn đang tụ hội. Trong nghi lễ này những người có địa vị, tuổi tác trong cộng đồng sẽ tập trung về miếu thờ để dâng các vật phẩm như heo quay, bánh gio được làm từ gạo nếp thơm và nếp than, cơm nếp mới … là những vật phẩm do người dân trong cộng đồng tự tay làm nên để dâng lên thần với lòng thành kính như một sự tạ ơn, báo cáo với thần những kết quả của cộng đồng về những thành quả mà thần đã phù trợ cho cộng đồng một năm qua. Đồng thời, đây cũng là dịp các vị có danh vọng, địa vị thay mặt cộng đồng cầu xin thần phù hộ cho cộng đồng dân tộc và tất cả mọi người dân được có một năm mới mùa màng bội thu, mưa thuận gió hòa, con cháu hiếu thảo, nhà nhà được ấm no, hạnh phúc, đủ đầy …

Sau khi thực hiện xong nghi lễ cúng thần Y Hoa, là nghi lễ rước Còn. Cây Còn được làm bằng cây tre dài từ 8m đến 12m trên ngọn có treo một vòng mặt nguyệt. Cây Còn sẽ được cộng đồng dân tộc đem ra miếu thần Y Hoa cúng và tổ chức rước từ miếu thần Y Hoa về khu vui chơi của cộng đồng. Tại đây người dân trong cộng đồng sẽ tiến hành nghi thức dựng cây Còn. Sau khi cây Còn được dựng lên tất cả mọi người đến dự lễ hội (không phân biệt là người trong cộng đồng hay ngoài cộng đồng) đều có thể tham gia trò chơi tung Còn; trò chơi này mang ý nghĩa phồn thực, cầu mong cho âm dương giao hòa, mùa màng bội thu; mọi sự yếu đuối, kém may mắn, đau buồn đều được qua hết, thay vào đó là ấm no, hạnh phúc cho muôn người. Người chơi Còn sẽ cầm một quả Còn làm bằng vải bên trong có cát và tung lên vòng mặt nguyệt. Ai tung trúng và làm rách vòng mặt nguyệt sẽ là người chiến thắng và trò chơi tung Còn sẽ kết thúc. Nét đặc sắc nhất không thể thiếu trong phần hội của lễ hội cầu mùa của đồng bào dân tộc Sán Chỉ bên cạnh múa lân khai hội còn có hoạt động động múa Tắc Xình. Đây là điệu múa truyền thống và cũng là nét đẹp từ ngàn xưa của cộng đồng truyền lại, nó mang tính nhân văn cao cả, thể hiện đạo lý uống nước – nhớ nguồn, là cầu nối tâm linh giữa đất trời và con người, thể hiện khát vọng chinh phục thiên nhiên của người lao động để đưa mùa màng đến bội thu. Ngoài ra, trong lễ hội còn có các trò chơi đu quay, nhảy bao bố, đi cầu treo, đẩy gậy, bịt mắt đánh trống, cướp cờ, bi sắt, leo cột mỡ ...

Ảnh: Lãnh đạo Huyện cùng tham gia trò chơi tung Còn với đồng bào dân tộc Sán Chỉ xã Tam Lập

Ảnh: Cùng với trò chơi tung Còn, múa Tắc Xình là một trong những nét đặc sắc trong lễ hội cầu mùa của đồng bào dân tộc Sán Chỉ, xã Tam Lập, huyện Phú Giáo

Việc nâng tầm lễ hội Cầu Mùa của đồng bào dân tộc Sán Chỉ xã Tam Lập từ quy mô trong cộng đồng tổ chức, thành quy mô địa phương tổ chức là một trong những giải pháp nhằm lưu giữ và phát huy những nét đặc sắc trong văn hóa cộng đồng các dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện Phú Giáo. Đây cũng là một trong những định hướng mà các cấp Đảng, chính quyền huyện Phú Giáo, cộng đồng các dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện đang hướng đến nhằm bảo tồn, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam theo tinh thần Nghị quyết TW5, khóa VIII về giữ gìn và phát huy nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”; với mục tiêu xây dựng nền văn hóa cộng đồng các dân tộc trên địa bàn huyện Phú Giáo ngày càng phong phú, đa dạng bản sắc trong nền văn chung.

HẢI SÂM